Xi măng (từ
tiếng Pháp: ciment) là một loại
chất kết dính thủy lực, được dùng làm vật liệu xây dựng. Xi măng được tạo thành bằng cách nghiền mịn
clinker, thạch cao thiên nhiên và phụ gia (vỏ sò, đất sét). Khi tiếp xúc với
nước thì xảy ra các
phản ứng thủy hóa và tạo thành một dạng hồ gọi là
hồ xi măng. Tiếp đó, do sự hình thành của các
sản phẩm thủy hóa, hồ xi măng bắt đầu
quá trình ninh kết sau đó là
quá trình hóa cứng để cuối cùng nhận được một dạng vật liệu có
cường độ và độ ổn định nhất định.Vì tính chất
kết dính khi tác dụng với nước, xi măng được xếp vào loại
chất kết dính thủy lực. Thật ra xi măng trong
xây dựng có thể là
thủy lực hoặc
không thủy lực. Các loại xi măng thủy lực tỉ như
xi măng Portland cứng lại dưới tác động của nước do quá trình
hydrat hóa khoáng vật, ở đây các
phản ứng hóa học diễn ra không phụ thuộc vào lượng nước trong hỗn hợp nước-xi măng; loại xi măng này có thể giữ được độ cứng khi đặt chìm trong nước hoặc thường xuyên tiếp xúc với nước. Phản ứng hóa học xảy ra khi các xi măng
khan được trộn với nước và sinh ra các hydrat không tan trong nước. Trong khi đó các xi măng không thủy lực như
vữa thạch cao buộc phải để khô mới giữ được độ bền vật lý.
Đá xi măng là sản phẩm của quá trình thủy hóa xi măng đã đạt tới một cường độ nhất định.Công dụng quan trọng nhất của xi măng chính là sản xuất
vữa và
bê tông, chất kết dính của các
kết tủa tự nhiên hoặc nhân tạo để hình thành nên vật liệu xây dựng vững chắc, chịu được tác động thường thấy của môi trường.Ở đây, không nên lầm lẫn bê tông với xi măng, vì xi măng là vật liệu được dùng để kết dính các vật liệu kết tập của xi măng, còn bê tông là sản phẩm của việc trộn xi măng với các vật liệu kết tập đó.